– Ông là người toàn tài. Bên cạnh việc dùi mài kinh sử thi đỗ làm quan, thời trẻ ông từng học binh thư theo nghề võ lập được ít nhiều công trạng trong phủ chúa Trịnh. Nhưng cuối cùng ông gắn bó với nghề thầy thuốc bởi theo ông ngoài việc luyện câu văn cho hay, mài lưỡi gươm cho sắc, còn phải đem hết tâm lực chữa bệnh cho người.Bạn đang xem: Thái độ của lê hữu trác
⇒ Lê Hữu Trác là nhà danh y lỗi lạc, nhà văn, nhà thơ tài hoa có đóng góp đáng kể đối với văn học dân tộc trong thế kỷ XVIII, đặc biệt ở thể văn xuôi tự sự
– Các tác phẩm chính:
+ bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” gồm 66 quyển, được biên soạn trong gần 40 năm. Đây là công trình nghiên cứu y học xuất sắc nhất thời trung đại ghi lại những cảm xúc chân thật của tác giả trong những lúc lặn lội đi chữa bệnh
+ Thượng kinh kí sự là quyển cuối cùng trong bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh, được hoàn thành năm 1783, tác phẩm ghi lại cảnh vật con người mà tác giả tận mắt chứng kiến từ khi được triệu về kinh chữa bệnh cho Thế tử Cán đến khi xong việc trở lại quê nhà ở Hương Sơn
Quảng cáo
1. Hoàn cảnh sáng tác
– Tác phẩm được trích từ quyển Thượng kinh kí sự nói về việc Lê Hữu Trác tới kinh đô được dẫn và phủ Chúa để bắt mạch kê đơn cho Thế tử Trịnh Cán
2. Bố cục
– Phần 1 (từ đầu đến để tôi xem mạch Đông cung cho thật kĩ): Quang cảnh trong phủ chúa Trịnh
– Phần 2 (còn lại): Qúa trình bắt mạch kê đơn và suy nghĩ của tác giả
3. Tóm tắt
Sáng sớm tinh mơ ngày 1/2 tôi được lệnh là có thánh chỉ triệu tập về phủ chầu ngay lập tức. Tôi nhanh chóng chuẩn bị mũ áo chỉnh tề rồi được điệu đi trên một cái cáng chạy như ngựa lồng. Đi vào cửa sau vào phủ, nhìn quanh tôi thấy cây cối um tùm, chim hót líu lo, muôn hoa đua thắm. Vốn là con quan tôi thực không lạ với chốn phồn hoa nhưng khi bước chân vào phủ thì quả mới hay cảnh giàu sang của vua chúa khác dường nào. Qua mấy lần cửa, các hành lang dài miên man tôi được đưa tới một ngôi nhà thật lớn gọi là phòng trà. Đồ đạc trong phòng đều là những cổ vật quý giá chưa từng nhìn thấy, được sơn son thếp vàng. Lúc đó thánh thượng đang ngự phòng thuốc cùng các phi tần nên tôi không thể yết kiến. Tôi được hầu hạ bữa sáng với mâm vàng, sơn hào hải vị. Ăn xong tôi được đưa đến yết kiến ở Đông Cung và khám bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Tôi thấy bệnh thế tử là do nằm trong chốn màn che trướng rủ, ăn quá no, mặc quá ấm, lười vận động nên phủ tạng yếu đi, bệnh phát đã lâu… Sau một hồi suy nghĩ : sợ danh lợi ràng buộc không về núi được nhưng nghĩ lại còn chịu ơn nước nên cuối cùng đã kê đơn theo đúng bệnh. Sau đó tôi từ giã, lên cáng trở về kinh Trung Kiền để chờ thánh chỉ. Bạn bè ai ai trong kinh cũng đến thăm hỏi.
Quảng cáo
4. Giá trị nội dung
– Tác giả đã vẽ nên một bức tranh sinh động về cuộc sống xa hoa, quyền quý của chúa Trịnh, đồng thời bộc lộ thái độ coi thường danh lợi của tác giả
5. Giá trị nghệ thuật
– Thể hiện rõ đặc điểm của thể kí: quan sát, ghi chép những sự việc có thật cùng cảm xúc chân thực của bản thân trước những sự việc đó
1. Quang cảnh và cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa
– Quang cảnh nơi phủ chúa cực kì sang trọng, lỗng lẫy không đâu sánh bằng:
+ giàu từ nơi ở: qua nhiều lầu cửa, hành lang quanh co, đâu đâu cũng là cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm,…; lầu từng gác vẽ mây, rèm châu, hiên ngọc,…
+ giàu sang trong tiện nghi sinh hoạt: đồ nghi trượng đều sơn son thếp vàng; đồ ăn thức uống là cao lương mĩ vị, mâm vàng chén bạc,….toàn của ngon vật lạ
– Cuộc sống sinh hoạt nơi phủ chúa nhiều lễ nghi, khuôn phép, kẻ hầu người hạ tấp nập, cực kì cao sang và quyền uy tột đỉnh:
+ đầy tớ chạy đằng trước cáng hét đường, cáng chạy như ngựa lồng
+ người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc qua lại như mắc cửi
+ nói tới chúa lời lẽ phải hết sức lễ độ cung kính: Có thánh chỉ triệu cụ vào; Thánh thượng cho cụ vào để hầu mạch Đông cung thế tử,…Xem thêm: Cách Chấm Biểu Đồ Tăng Trưởng Cân Nặng Bé Trai, Bảng Chiều Cao Và Cân Nặng Chuẩn Của Trẻ Từ 0
+ để phục dịch một ông chúa nhỏ mà có tới năm sáu lầm trướng gấm, người hầu kẻ hạ tấp nập đứng hai bên,…
⇒ Đoạn văn miêu tả cung cấm khá tỉ mỉ, chi tiết giàu giá trị hiện thực, khắc họa sinh động cuộc sống xa hoa, tráng lệ cùng uy quyền tối thượng nơi phủ chúa
2. Thái độ, tâm trạng của tác giả
a. Lúc vào phủ chúa
– Ngạc nhiên trước khung cảnh trước mắt
– Cảm nhận đầy đủ sự xa hoa trong phủ chúa
– Dửng dưng, thờ ơ trước những quyến rũ vật chất, phê phán cuộc sống xa hoa, thừa thãi tiện nghi nhưng thiếu sinh khí, đó cũng là nguyên nhân bệnh của thế tử: Bởi thế tử ở chốn màn che trướng phủ ăn qua no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi
– Qua việc miêu tả sự giàu sang tới mức Cả trời Nam sang nhất là đây và sự lộng quyền của phủ chúa tác giả ngầm ý mỉa mai, châm biếm
b. Thái độ khi chữa bệnh cho thế tử và phẩm chất của người thầy thuốc
♦ Thái độ
– Hồi hộp, căng thẳng, tôn kính
– Mâu thuẫn: Nhưng sợ mình…. nếu mình làm có kết quả ngay lại bị danh lợi nó ràng buộc…… Chi bằng dùng phương thuốc hòa hoãn…… Nhưng lại nghĩ: Cha ông mình đời đời chịu ơn của nước, ta phải dốc hết cả lòng thành……Xem thêm: Đảo Có Khí Hậu Lạnh Nhất Nhật Bản ? Khí Hậu Nước Này Khác Gì Với Việt Nam?
⇒ Quyết định chữa bệnh cho đúng y đức
♦Phẩm chất
– Ông là người thầy thuốc giỏi, có phẩm chất, già dặn kinh nghiệm
– Là thầy thuốc có lương tâm và đức độ
– Khinh thường quyền quý, danh lợi, yêu thích tự do gắn bó với quê hương
3. Nghệ thuật
– Tài quan sát tỉ mỉ, ngòi bút ghi chép sự việc chân thực, tả cảnh sinh động, kể chuyện khéo léo
– Lối văn kí sự có sự kết hợp giữa ghi chép sự việc chính xác và bộc lộ thái độ, suy nghĩ, tình cảm của tác giả
“Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh là một bức tranh sinhđộng về cuộc sống xa hoa, quyền quý của chúa Trịnh,đồng thời cũng bộc lộ thái độ coi thường danh lợi củatác giả”, (Sách Ngữ văn 11, tập 1, trang 9) Phân tíchđoạn trích Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác để làmsáng rõ ý kiến trên.GỢI Ý LÀM BÀIỊ. ĐẶT VẤN ĐỀ- Thượng kinh kí sự (Kí sự lên kinh) là tập kí sự bằng chữ Háncủa Lê Hữu Trác, viết năm 1783. – Thượng kinh kí sự ghi lạinhững chuyện mắt thấy tai nghe của Lê Hữu Trác trong chuyến đitừ Hương Sơn ra Thăng Long để chữa bệnh cho cha con chúaTrịnh Sâm. – Đoạn Vào phủ chúa Trịnh nói về việc Lê Hữu Tráclên kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn choTrịnh Cán. – Đoạn trích là một bức tranh sinh động về cuộc sốngxa hoa, quyền quý của chúa Trịnh, đồng thời cũng bộc lộ thái độcoi thường danh lợi của tác giả. Đây là đoạn trích có giá trị hiệnthực sâu sắc.II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ1. Đoạn trích là một bức tranh sinh động về cuộc sống xahoa, quyền quý của chúa Trịnh.a) Cuộc sống xa hoa quyền quý của chúa Trịnh thể hiệnqua việc miêu tả quang cảnh nơi phủ chúa.- Ở mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, “ai muốn ra vào phải có thẻ”.- Vườn hoa trong phủ chúa “cây cối um tùm, chim kêu ríu rít,danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương”.- Bên trong phủ là những nhà “Đại đường”, “Quyển hồng”, “Gáctía” với kiệu son, võng điều, đồ nghi trượng sửa son thiếp vàng và“những đồ đạc, nhân gian chưa từng thấy”.- Đến nội dung thế tử phải qua năm sáu lần trướng gấm. Trongphòng thắp nến, có sập thếp vàng, trên ghế bày nệm gấm, mànche ngang sân “xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt”.Cảnh nơi phủ chúa quá sang trọng đến mức tác giả phải khẳngđịnh “Cả trời Nam sang nhất là đây”.-» Như vậy, qua việc âm thầm quan sát, tác giả phát hiệnquang cảnh nơi phủ chúa giàu sang, xa hoa, lộng lẫy.b) Cuộc sống xa hoa quyền quý của chúa Trịnh thể hiệnqua việc miêu tả cung cách sinh hoạt đầy kiểu cách ở nơiphủ chúa:- Khi tác giả được đưa vào phủ để chữa bệnh cho cha con chúaTrịnh Sâm thì “có tên đầy tớ chạy trước hét đường”. “Cáng chạynhư ngựa lồng”, khiến tác giả ngồi trong cáng “bị xốc một mẻ,khổ không nói hết”.- Trong phủ chúa “người giữ cửa truyền báo rộn ràng”, người cóviệc quan qua lại như mắc cửi”.- Trong cách xưng hô với chúa và Thế tử phải tỏ ra hết sức cungkính, lễ độ như: “Thánh thượng đang ngự ở đấy”, “chưa thể yếtkiến ”, “hầu mạch Đông cung thế tử”. Ngav đến việc cho Thế tửuống thuốc cũng phải nói “hầu trà”. Nơi Thế tử uống thuốc phảigọi là “phòng trà”.- Thế tử là một cậu bé thì ngồi chễm chệ trên sạp vàng để chothầy thuốc là một cụ già phải quỳ lạy. Trong cuộc tiếp kiến ấy, tấtcả những mệnh lệnh của chúa đều được phán bảo qua quanChánh đường hoặc người truyền mệnh. Thầy thuốc xem bệnhxong cũng không được trao đổi với chúa mà phải viết tờ khải đểChánh đường dâng lên chúa.- Lúc nào cũng có năm bảy thầy thuốc phục dịch khi Thế tử ốm.Lúc nào cũng có “mấy người đứng hầu hai bên”. Tóm lại, quaquang cảnh nơi phủ chúa Trịnh, qua kiểu cách sinh hoạt trongphủ, ta thấy chúa Trịnh có cuộc sống xa hoa, quyền quý, ít nơinào sánh được. Điều đó cho ta thấy, quyền uy tối thượng nằmtrong tay nhà chúa và nếp sống hưởng thụ cực kì xa hoa của chúaTrịnh Sâm cùng gia đình. Qua đoạn trích, chúng ta cũng thấyđược thái độ phê phán lối sống xa hoa nơi phủ chúa.2. Phẩm chất cao quý của Lê Hữu Tráca) Thái độ coi thường danh lợi của tác giả- Thể hiện qua thái độ rất khách quan và qua lời nhận xét của tácgiả khi nói về cuộc sống nơi phủ chúa.+ Đứng trước cảnh xa hoa, lộng lẫy, tấp nập người hầu, kẻhạ, tác giả đã nhận xét: “Bước chân đến đây mới hay cảnh giàusang của vua chúa thực khác hẳn người thường!” và vịnh một bàithơ, trong đó có lời khẳng định “Cả trời Nam sang nhất là đây”.+ Khi được mời ăn cơm, tác giả nhận xét “Mâm vàng, chénbạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ, tôi mới biết cái phong vị củanhà đại gia”.+ Đường vào cung Thế tử được tác giả cảm nhận: “Ở trongtối om, không thấy có cửa ngõ gì cả”.+ Nói về bệnh tật của Thế tử, tác giả nhận xét: “vì Thế tử ởtrong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nêntạng phủ yếu đi”.-» Qua những chi tiết trên, ta có thể thấy mặc dù khen cáiđẹp, cái sang nơi phủ chúa, song tác giả tỏ ra dửng dưngtrước những quyến rũ vật chất nơi đây và không đồng tìnhvới cuộc sống quá no đủ, tiện nghi nhưng thiếu khí trời vàkhông khí tự do.- Thái độ coi thường danh lợi của tác giả thể hiện qua thái độ yêuthích tự do và nếp sống thanh đạm, giản dị nơi quê nhà. Mặc dùtận mắt chứng kiến sự quyến rũ của vật chất giàu sang và việchưởng thụ giàu sang đang nằm trong tầm tay, nhưng tác giả vẫndửng dưng không mảy may xúc động. Ý muốn trở về quê của tácgiả là một sự đối nghịch gay gắt với quan điểm sống của gia đìnhchúa Trịnh và bọn quan quyền dưới trướng. Những thứ sơn sonthếp vàng, võng điều áo đỏ, đèn đuốc lấp lánh, hương hoa ngàongạt đặt bên cạnh cốt cách thanh đạm của tác giả, ta thấy đượcphẩm chất cao quý của tác giả.b) Tác giả là một thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng vàgià dặn kinh nghiệm.- Ông hiểu rõ căn bệnh của thế tử, nhưng lại sợ chữa có hiệu quảngay sẽ được chúa tin dùng, bị công danh trói buộc. Để tránhđược điều đó, cần phải chữa bệnh cầm chừng, cho thuốc vôthưởng, vô phạt. Nhưng làm thế thì lại trái lương tâm, phụ lòngcủa ông cha. Hai luồng suy nghĩ giằng co, xung đột nhau. Cuốicùng, lương tâm, phẩm chất trung thực của người thầy thuốc đãthắng. Tác giả gạt sang một bên sở thích cá nhân để làm tròntrách nhiệm và lương tâm của một người thầy thuốc. Khi đãquyết, tác giả thẳng thắn đưa ra những kiến giải hợp lí, thuyếtphục, có cách chữa đúng bệnh mà vẫn bảo vệ được ý kiến củamình mặc dù ý kiến đó trái với ý kiến của đa số thầy thuốc trongcung.III. KẾT THÚC VẤN ĐỀ- Đoạn trích thể hiện tài quan sát tinh tế và ngòi bút ghi chépchân thực, sắc sảo của tác giả.- Đoạn trích là bức tranh sinh động về cuộc sống xa hoa quyềnquý của chúa Trịnh và bọn quan lại dưới trướng của chúa.- Ta thấy tác giả là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ.-» Có thể nói tính chân thực trong đoạn trích Vào phủ chúaTrịnh có một giá trị hiện thực hết sức sâu sắc.
