Văn minh là một trong những khái niệm chắc hẳn độc giả đã từng được nghe nhắc đến trong cuộc sống như một nền văn hóa văn minh trên thế giới… Tuy nhiên văn minh là gì không phải là khái niệm đơn giản và dễ hình dung được.
Contents
Văn minh là gì?
Hiện nay văn minh được định nghĩa khác nhau ở mỗi khía cạnh và mỗi nền văn hóa. Theo từ điển Hán Việt đưa ra giải thích cắt nghĩa thì văn minh là danh từ Hán – Việt với ý nghĩa văn là vẻ đẹp; minh là sáng nhằm chỉ tia sáng của đạo đức và được biểu hiện ở chính trị; luật pháp; văn học; nghệ thuật…. Trong tiếng Pháp văn minh được biết đến với từ civilisation trong khoảng giưã thế kỉ XVIII và được sử dụng với rất nhiều ý nghĩa khác nhau. Đi cùng lịch sử văn minh gắn liền với văn hóa.
Trong tiếng Anh văn minh được biết đến với từ civilization. Nội hàm nghĩa văn minh trong tiếng Anh và tiếng Pháp có căn gốc Latinh là civitas với nghĩa gốc: đô thị; thành phố; và các nghĩa phái sinh: thị dân; công dân. Theo Đuran (W. Durrant) sử dụng khái niệm văn minh để chỉ sự sáng tạo văn hoá; nhờ một trật tự xã hội gây ra và kích thích. Văn minh cũng được dùng theo nghĩa tổ chức xã hội; tổ chức luân lí và hoạt động văn hoá. Theo F. Ăngghen thì văn minh là chính trị khoanh văn hoá lại và sợi dây liên kết văn minh là nhà nước.
Như vậy khái niệm văn minh thường bao hàm bốn yếu tố cơ bản: Đô thị; Nhà nước; chữ viết và các biện pháp kĩ thuật cải thiện; xếp đặt hợp lí; tiện lợi cho cuộc sống của con người.
Văn minh là một loại xã hội phức tạp được đặc trưng bởi sự phát triển đô thị, sự phân tầng xã hội, một hình thức của chính phủ và các hệ thống giao tiếp mang tính biểu tượng như chữ viết.
Văn minh là trình độ phát triển nhất định của văn hoá về phương diện vật chất; đặc trưng cho một khu vực rộng lớn; một thời đại; hoặc cả nhân loại.
Văn minh không phải là điều tự phát hoặc bất diệt. Nó là thành quả đạt được của từng thế hệ tích lũy thành.
Mối quan hệ giữa văn minh và văn hóa
Văn hóa là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử. Văn hóa cùng xuất hiện đồng thời với loài người. Khi con người biết chế tạo ra công cụ đá cũng là khi họ bắt đầu sáng tạo ra văn hóa. Dần dần, ngoài văn hóa vật chất, họ còn sáng tạo ra nghệ thuật, tôn giáo… Trên cơ sở nền văn hóa nguyên thủy, đến giai đoạn nhất định, loài người mới tiến vào kì văn minh.
Khi tìm hiểu văn minh là gì có thể thấy văn hóa và văn minh đều là những giá trị vật chất và tinh thần do loài người sáng tạo ra trong tiến trình lịch sử. Tuy nhiên văn minh và văn hóa là hai khái niệm khác nhau và dễ gây nhầm lẫn đối với độc giả. Có thể thấy văn minh khác với văn hoá ở ba điểm như sau:
Thứ nhất: Trong khi văn hoá có bề dày của quá khứ thì văn minh chỉ là một lát cắt đồng đại.
Thứ hai: Trong khi văn hoá bao gồm cả văn hoá vật chất lẫn tinh thần thì văn minh chỉ thiên về khía cạnh vật chất; kĩ thuật.
Thứ ba: Trong khi văn hoá mang tính dân tộc rõ rệt thì văn minh thường mang tính siêu dân tộc- quốc tế. Ví dụ nền văn minh tin học hay văn minh hậu công nghiệp và văn hoá Việt Nam; văn hoá Nhật Bản; văn hoá Trung Quốc… Mặc dù giữa văn hoá và văn minh có một điểm gặp gỡ nhau đó là do con người sáng tạo ra.
Các nền văn minh lớn trên thế giới
Cách đây hàng triệu năm con người đã tạo ra nhiều giá trị vật chất cũng như tinh thần quan trọng. Thông qua các hoá thạch, cổ vật, các dấu tích trên những thành phố cổ đại bị phá huỷ các nhà khảo cổ học và sử học đã tìm ra những dấu ấn về các nền văn minh lâu đời và lớn trên thế giới. Theo dòng hạ lưu các con sông lớn ở châu Á và châu Phi đã hình thành ra bốn trung tâm văn minh sớm nhất của nhân loại đó là trung tâm văn minh Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Hoa.
Nền văn minh Lưỡng Hà (3500 TCN – 500 TCN) là nền văn minh đầu tiên đã xuất hiện. Nền văn minh Lưỡng Hà cổ đại thường được cho là từ khoảng năm 3300 trước Công nguyên đến năm 750 trước Công nguyên. Mesopotamia thường được ghi nhận là nơi đầu tiên mà xã hội văn minh thực sự bắt đầu hình thành. Khoảng 8000 năm trước Công nguyên, con người đã phát triển ý tưởng về nông nghiệp và dần dần bắt đầu thuần hóa động vật để làm thực phẩm và hỗ trợ trồng trọt.
Nền văn minh Ai Cập cổ đại (3150 TCN – 30 TCN) là một trong những nền văn minh lâu đời nhất và giàu văn hóa. Nền văn minh Ai Cập cổ đại – một nền văn minh hùng vĩ bên bờ sông Nile, được biết đến với nền văn hóa kỳ vĩ, các pharaoh, các kim tự tháp trường tồn và tượng Nhân sư. Nền văn minh Ai Cập cổ đại đạt đến đỉnh cao trong thời kỳ Tân Vương quốc, khi các pharaoh như Ramesses Đại đế cai trị với quyền lực đến mức một nền văn minh đương đại khác, người Nubia, cũng nằm dưới quyền thống trị của Ai Cập.
Nền văn minh Trung Hoa (1600 TCN – 1046 TCN) – sông Hoàng Hà được cho là khởi đầu của toàn bộ nền văn minh Trung Quốc vì đây là nơi đặt trụ sở của các triều đại sớm nhất. Vào khoảng năm 2700 trước Công nguyên, vị Hoàng đế huyền thoại bắt đầu cai trị của mình, điều này sau đó dẫn đến sự ra đời của nhiều triều đại tiếp tục cai trị Trung Quốc đại lục.
Nền văn minh Ấn Độ Với diện tích lớn hơn nhiều 2 nền văn minh Ai Cập cổ đại và Lưỡng Hà cộng lại, nền văn minh lưu vực sông Ấn (3.000-1.800 TCN) đã thấm đượm những tư tưởng và hình thức nghệ thuật mà sau này người ta xem là bản sắc tiêu biểu cho Ấn Độ. Đi theo dòng lịch sử, văn minh Ấn Độ đã được một số thành công trong nghệ thuật, kinh tế, nông nghiệp với sản lượng cao, khoa học tự nhiên….
Trên đây là những chia sẻ giải đáp của chúng tôi về vấn đề văn minh là gì. Hy vọng thông tin trên là hữu ích với độc giả quan tâm.
