Một trong những thiên tai khiến con người sợ hãi, ám ảnh và gây ra nhiều thiệt hại về người và của là sóng thần. Vậy, sóng thần là gì? Nguyên nhân gây ra sóng thần? Tất tần tật các thông tin về sóng thần sẽ được GiaiNgo giải đáp ngay sau đây!
Contents
Sóng thần là gì? Sóng thần tiếng anh là gì?
Sóng thần là một hiện tượng tự nhiên được nhận biết bằng sự xuất hiện của các đợt sóng lớn ngoài biển cả. Đây là một trong những hiện tượng tự nhiên có ảnh hưởng rất lớn tới môi trường sống.
Được tài trợ
Sóng thần tiếng Anh là “tsunami”. Cái tên này được xuất phát từ Nhật Bản được biết tới là “Tsunami” nghĩa là “những đợt sóng lớn”. Nhật Bản là một đất nước được biết tới như một nơi thường xuyên đón nhận những trận sóng thần lớn nhất lịch sử. Hậu quả mà nó gây ra luôn mang lại những thiệt hại nặng nề về người và vật chất cho cuộc sống loài người.
Được tài trợ
Nguyên nhân gây ra sóng thần
Nguyên nhân chính gây ra sóng thần là do sự hình thành của những trận động đất ngầm có tâm chấn nằm sâu dưới lòng đại dương. Nguyên nhân sâu xa hơn đó là do sự chuyển động không cùng chiều của các mảng đại dương, thềm lục địa hay rìa lục địa. Khi di chuyển như vậy khiến chúng va chạm vào nhau dẫn đến các cơn địa chấn dưới lòng biển còn gọi là động đất.
Ngoài ra, một nguyên nhân khác có thể làm xuất hiện các đợt sóng thần đó là từ sự hoạt động của các ngọn núi lửa ngầm nằm dưới đáy biển. Khi chúng phun trào sẽ gây nên tác động tới lượng nước làm xuất hiện các cột nước có áp suất lớn như những cột nước lớn trào lên mặt nước.
Nói chung, nguyên nhân mà mọi người có thể dễ dàng nhìn thấy đó là do sự dịch chuyển của một lượng nước lớn. Lượng nước đột ngột di chuyển do tác động của các trận động đất, phun trào núi lửa ở dưới biển, va chạm của các thiên thạch, hay các vụ nổ do tác động ngoại lực, trầm tích rơi xuống,… Điều này sẽ gây nên sóng thần nhưng ở các mức độ khác nhau.
Các đặc điểm của sóng thần
Sau đây, GiaiNgo xin cung cấp cho các bạn một số đặc điểm nổi bật của sóng thần:
- Tốc độ di chuyển của các cột sóng cực lớn, có khi lên đến 800km/h.
- Trong đại dương sâu khoảng 6.100m, sóng thần di chuyển khoảng 890km/giờ (bằng vận tốc máy bay) và nó có thể lướt từ bên này đến bên kia Thái Bình Dương trong không đầy một ngày.
- Độ cao của cột sóng ở vùng nước nông có thể cao hơn 30m hoặc hơn (ngọn sóng thần tấn công vịnh Lituya, Alaska năm 1958 cao đến 525m).
- Đặc tính của sóng thần là sóng nước nông (phân biệt với sóng bởi gió). Những cơn sóng thần khi đổ bộ vào đất liền chủ yếu là sóng ở tần nước nông.
- Sóng thần có chu kỳ 10-120 phút và bước sóng có thể lên đến 500km.
- Sóng thần dịch chuyển ngầm trong lòng đại dương, có thể đi cực nhanh mà không mất nhiều năng lượng. Đó là lý do vì sao khi đến đất liền, vận tốc của sóng giảm nhưng năng lượng sóng thần hầu như giữ nguyên, sức tàn phá ghê gớm.
- Sức tàn phá của sóng thần gây ra là cực kỳ lớn, có thể phá hủy cả một thành phố và kéo dài cả ngàn km.
Những dấu hiệu của một đợt sóng thần sắp tới
Những dấu hiệu cơ bản thường thấy của một đợt sóng thần sắp tới cũng như để giúp các bạn phân biệt sóng thần với các loại sóng khác:
- Nguyên nhân của sóng thần là do các trận động đất ở dưới lòng đại dương. Vậy nên, khi nhận thấy các trận động đất xảy ra thì bạn có thể nhận biết được là sắp có sóng thần ập đến. Tuy nhiên, tâm chấn cũng có thể ở xa vài chục km nên nhiều lúc bạn có thể không phân biệt được.
- Dấu hiệu thứ 2 là sự xuất hiện của các bọt nước trên diện rộng kèm theo mùi hôi thối từ biển thổi vào.
- Mực nước biển gần bờ đột nhiên bị rút mạnh nhanh chóng, có thể lên đến hàng trăm mét. Đây là do mặt biển nghiêng cùng với sự di chuyển của một khối nước ngầm dưới lòng biển.
- Nhiệt độ của nước biển đột ngột tăng cao, kèm theo đó là tiếng nổ lớn bên ngoài đại dương.
Một số hiện tượng hiếm gặp hơn nhưng cũng là một trong những dấu hiệu nhận biết sóng thần: vệt sáng đỏ chân trời, các đàn hải âu bay ngược biển, tiếng ồn khi sóng va vào bờ biển, trên trời xuất hiện nhiều đám mây đen,…
Cách ứng phó với sóng thần
Hiện nay, con người đã có cách và phương pháp ứng phó với thiên tai sóng thần. Ví dụ như, con người đã phát minh ra hệ thống cảnh báo sóng thần (TWS). Ngoài ra, các trung tâm báo động động đất và sóng thần cũng đã được đặt tại các điểm hay xảy ra thiên tai dưới sự quản lý của Viện địa chất Mỹ (USGS).
Hiện tại, các hệ thống báo động sóng thần và sóng cao được thiết lập tại vùng duyên hải Thái Bình Dương và Nam Mỹ. Nhiều quốc gia Thái Bình Dương, đặc biệt Nhật, đều trang bị hệ thống quan sát và cảnh báo sóng thần (ngoài ra còn có hệ thống hiện đại CREST – Consolidated Reporting of Earthquakes and Tsunamis – lắp đặt tại duyên hải tây nước Mỹ).
Tuy vậy, những giải pháp này chỉ là giải pháp dường như mang tính tâm lý nhiều hơn là đem lại độ tin cậy khoa học. Dù tâm chấn động đất trong lòng biển có thể dò ra cực nhanh, nhưng người ta vẫn không thể biết những thay đổi lòng biển diễn ra như thế nào với mức độ nhiều ít để có thể biết chính xác sóng thần xuất hiện hay không.
Cho đến nay, chưa hệ thống nào có thể phát hiện sóng thần trước khi nó đem đến thảm họa. Mặt khác, hiện nay cũng chưa hệ thống nào có thể tính được chính xác thời gian giữa một trận động đất và một sóng thần kéo theo. Vì vậy, chúng ta hy vọng trong tương lai, con người sẽ tìm ra được nhiều giải pháp hiệu quả hơn để ứng phó với thiên tai này.
Các trận sóng thần trong lịch sử gây ám ảnh
Các trận sóng thần chấn động trong lịch sử gây ám ảnh cả thế giới:
- Trận sóng thần ở Đảo Vancouver, Canada năm 1700
- Trận sóng thần ở Lisboa, Bồ Đào Nha năm 1755
- Nổ ngọn núi lửa Krakatoa ở Indonesia năm 1883
- Trận sóng thần Newfoundland, Canada năm 1929
- Trận sóng thần Thái Bình Dương năm 1946
- Trận sóng thần Chile năm 1960
- Thảm họa Đập Vajont, Italia nằm 1963
- Trận sóng thần Ngày thứ Sáu Tuần thánh ở Thái Bình Dương nằm 1964
- Trận sóng thần Vịnh Moro, Philippines nằm 1976
- Trận sóng thần Tumaco ở Thái Bình Dương năm 1979
- Trận sóng thần Okushiri, Nhật Bản năm 1993
- Trận sóng thần Ấn Độ Dương năm 2004
- Trận sóng thần nam Đảo Java, Indonesia năm 2006
- Trận sóng thần Chile năm 2010
- Trận sóng thần Sendai, Nhật Bản năm 2011
Ngoài ra, lịch sử đã ghi nhận rất nhiều trận sóng thần với sức tàn phá khủng khiếp. Trong số đó, gần đây nhất phải kể đến trận sóng thần xảy ra tại đảo Sumatra thuộc Indonesia vào ngày 26-12-2004.
Một trận động đất mạnh 9,1 độ richter là nguyên nhân gây ra trận sóng thần này. Nó đã gây ra một trận sóng thần kinh hoàng càn quét bờ biển các nước Indonesia, Thái Lan, Malaysia và kéo dài sang tận châu Phi. Nó đã cướp đi mạng sống của 283.000 người, hơn 1.100.000 người mất nhà cửa, thiệt hại hàng chục tỷ USD.
Hậu quả của sóng thần
Hậu quả mà sóng thần mang lại cho con người là không hề nhỏ bởi vì sức tàn phá khủng khiếp của nó. Sóng thần là những cột nước cao hàng chục mét có thể càn quét tất cả mọi thứ nơi chúng đi qua.
Sóng thần gây ra những thiệt hại về người và của không thể lường trước được. Khi vị trí tâm chấn của sóng thần càng gần với đất liền, chu kì sóng sẽ càng giảm. Điều này đồng nghĩa với việc, sức tàn phá của các đợt sóng thần sẽ diễn ra nhanh và mạnh hơn.
Sức mạnh hủy diệt của sóng thần còn được tạo ra bởi sự cộng hưởng khi các đợt sóng xô nhau liên tiếp tràn vào đất liền. Hiệu ứng cộng hưởng này làm gia tăng sức mạnh và sự tàn phá của sóng thần lên gấp nhiều lần.
Sức mạnh hủy diệt của sóng thần còn được tạo ra bởi sự cộng hưởng khi các đợt sóng xô nhau liên tiếp tràn vào đất liền. Hiệu ứng cộng hưởng này làm gia tăng sức mạnh và sự tàn phá của sóng thần lên gấp nhiều lần.
Thông qua bài viết trên chắc các bạn cũng đã biết thêm về sóng thần và nguyên nhân gây ra sóng thần rồi nhỉ? GiaiNgo hy vọng bài viết này sẽ mang đến thông tin hữu ích đối với bạn. Hãy nhớ chia sẻ bài viết và theo dõi GiaiNgo để cập nhập thêm thông tin mới nhất nhé!
