Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) thường bị hiểu lầm là sở thích cá nhân về sự sạch sẽ hoặc ngăn nắp. Tuy nhiên, các triệu chứng của OCD còn làm gián đoạn các hoạt động thường ngày của người bệnh bằng những ám ảnh và sự cưỡng chế phi thực tế. Hãy cùng tìm hiểu thêm về chứng bệnh này trong bài viết dưới đây nhé!
Contents
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là gì?
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (tiếng Anh: Obsessive-Compulsive Disorder, viết tắt: OCD) là một tình trạng sức khỏe tâm thần mãn tính liên quan đến sự ám ảnh, cưỡng chế hoặc cả hai.
Những người sống chung với OCD thường trải qua những ám ảnh hoặc những suy nghĩ không mong muốn lặp đi lặp lại (ví dụ như: sợ bụi bẩn, sợ bệnh tật,..) khiến họ có cảm giác rất muốn thực hiện một hành vi cụ thể. Sau đó, họ hành động như thể bị thôi thúc hoặc ép buộc (những hành động này được gọi là cưỡng chế) để giúp giải tỏa những ý nghĩ ám ảnh trên.
Những người mắc chứng OCD cảm thấy họ cần phải lặp lại những hành động này một số lần cụ thể hoặc cho đến khi mọi thứ có vẻ “vừa ý”. Nếu mắc lỗi trong khi thực hiện sự cưỡng chế này, họ sẽ bắt đầu lại từ đầu và hoàn thành nó một cách hoàn hảo.
Nguyên nhân gây Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
Các chuyên gia không biết chính xác nguyên nhân gây ra chứng Rối loạn ám ảnh cưỡng chế, nhưng tiền sử bệnh của gia đình có thể đóng một phần lớn gây ra chứng bệnh này. Nếu bạn có một thành viên thân thiết trong gia đình bị OCD, bạn có khả năng mắc cao hơn.
Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Hoa Kỳ, sự phát triển không thường xuyên và suy giảm ở một số khu vực của não cũng có liên quan đến tình trạng này. Một số bằng chứng cho thấy Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể liên quan một phần đến cách bộ não của bạn phản ứng với serotonin. Serotonin là chất dẫn truyền thần kinh có chức năng chính giúp điều chỉnh tâm trạng và giấc ngủ.
Dấu hiệu của người mắc Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế liên quan đến hai loại triệu chứng chính: ám ảnh và cưỡng chế. Nhiều người sống chung với OCD trải qua cả hai triệu chứng này, nhưng một số người chỉ trải qua một trong hai loại kể trên.
1. Dấu hiệu về sự ám ảnh
Một người có thể đang bị OCD nếu có những suy nghĩ, lo lắng bao gồm:
- Lo lắng về vi trùng, bụi bẩn hoặc bệnh tật;
- Sợ làm hại bản thân hoặc người khác, sợ nói điều gì đó có ý xúc phạm hoặc thô tục;
- Luôn muốn sắp xếp đồ vật theo một trật tự nhất định hoặc đối xứng;
- Có những yêu cầu nhất định về tình dục hoặc bạo lực;
- Lo lắng về sức khỏe và sự an toàn của bản thân hoặc người thân;
- Cảm giác có hình ảnh, từ ngữ hoặc âm thanh luôn chạy trong đầu;
- Cảm thấy bứt rứt, khó chịu nếu không gian xung quanh bừa bộn hoặc ai đó để đồ đạc không đúng chỗ.
Ảnh bởi @pjaun từ Freepik
2. Dấu hiệu về sự cưỡng chế
Ví dụ về các hành vi cưỡng chế trong OCD bao gồm:
- Thường xuyên rửa tay, đồ vật hoặc cơ thể của bạn;
- Tổ chức hoặc sắp xếp đồ đạc, vật dụng theo một trật tự nhất định;
- Đếm số hoặc lặp lại các cụm từ cụ thể một cách thường xuyên; chạm vào một vật bất kỳ với số lần nhất định;
- Tìm kiếm sự trấn an từ người khác;
- Sưu tập đồ vật hoặc mua một số mặt hàng giống nhau;
- Giấu những đồ vật bạn có thể sử dụng để làm đau bản thân hoặc người khác vì ám ảnh sẽ có tại nạn xảy ra;
- Dò xét, chú ý đến người lạ liên tục vì sợ người đó sẽ làm hại đến bản thân hoặc người xung quanh.
Ảnh bởi @storyset từ Freepik
Điều trị Rối loạn ám ảnh cưỡng chế như thế nào?
Tư vấn với một chuyên gia có kinh nghiệm điều trị Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bước đầu tiên. Thông thường, điều trị OCD sẽ bao gồm cả liệu pháp tâm lý và sử dụng thuốc.
Điều trị bằng thuốc
Một số loại thuốc an thần khác nhau có thể giúp giảm các triệu chứng OCD. Bác sĩ tâm thần có thể kê các loại thuốc như:
-
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI);
-
Thuốc chống trầm cảm clomipramine;
-
Thuốc chống loạn thần như aripiprazole hoặc risperidone.
Lưu ý: Một số tác dụng phụ có thể xảy ra, vì vậy người mắc OCD cần trao đổi với bác sĩ về bất kỳ triệu chứng không mong muốn nào mà bạn gặp phải khi dùng thuốc. Nếu những tác dụng phụ này lớn hơn lợi ích của thuốc, bác sĩ tâm thần có thể đề xuất phương pháp điều trị khác.
Phương pháp trị liệu
Thuốc thường có thể giúp làm giảm các triệu chứng của loại rối loạn này. Tuy nhiên, bằng cách tư vấn với bác sĩ trị liệu, bạn cũng có thể học được: một số phương pháp để quản lý những suy nghĩ không mong muốn và thay đổi các hành vi cưỡng chế; các cách giúp thư giãn và đối phó với cảm xúc đau khổ.
Các phương pháp trị liệu được khuyến khích cho OCD bao gồm:
-
Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp người bị rối loạn biết cách xác định, điều chỉnh lại các kiểu suy nghĩ và hành vi không mong muốn hoặc tiêu cực.
-
Phòng ngừa tiếp xúc và phản ứng (ERP): Đây là một loại nhận thức hành vi bao gồm việc tiếp xúc từ từ với các tình huống sợ hãi, hoặc mối quan tâm gốc rễ của những ám ảnh/cưỡng chế. Mục tiêu của ERP là học cách quản lý những nỗi ám ảnh đau khổ gây ra mà không cần tham gia vào các hành vi cưỡng chế.
-
Liệu pháp nhận thức dựa trên thiền chánh niệm: Liệu pháp này cũng giúp người bệnh đối phó với tình trạng đau khổ do những suy nghĩ ám ảnh gây ra.
Ảnh bởi @pressfoto từ Freepik
Tổng kết
Nếu bạn nghi ngờ người thân, bạn bè xung quanh mình mắc phải chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), hãy hỗ trợ họ lên lịch hẹn với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý. Các bác sĩ/chuyên gia sẽ xác định xem một người có mắc chứng rối loạn này hay không và đề xuất các phương pháp điều trị để giúp kiểm soát các triệu chứng.
Ngoài ra, nếu bạn có bất kỳ thắc mắc về các triệu chứng tâm lý, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn kịp thời. Bạn có thể đặt lịch thăm khám trực tuyến qua ứng dụng Doctor Anywhere để được tư vấn với bác sĩ chuyên khoa Tâm lý ngay tại nhà.
Tham khảo tại Healthline
Xem thêm:
- 8 cách quản lý cảm xúc khi giao tiếp với người ái kỷ
- Ghosting và nỗi đau bị bỏ rơi khi hẹn hò qua mạng
- Cách đối mặt với deadline sát nút?
