Để có thể tiếp tục canh tác được trên vùng đất bạc màu đưa lại hiệu quả kinh tế bà con cần phải cải tạo đất bằng các biện pháp tổng hợp như luân canh, thâm canh hợp lý, phân bón, thuỷ lợi…
Kết quả nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu và SXNN bền vững (Trường ĐHNN Hà Nội) cho thấy: do truyền thống canh tác độc canh và kỹ thuật lạc hậu trong thời gian dài của nông dân vùng ĐBSH nên nhiều diện tích ở đây đã bị thoái hoá nghiêm trọng biến thành đất bạc màu, ảnh hưởng lớn đến SXNN.
Những loại đất xấu, đất bạc màu, đất thoái hoá thường mang những nhược điểm gây hại cho cây trồng như đất bị mất tầng canh tác, nghèo kiệt dinh dưỡng, đặc biệt là nghèo chất hữu cơ, bị khô hạn, chai cứng hoặc bị ngập úng nước, bị chua hoá, mặn hoá… do vậy mà hiệu quả SX thu được không cao. Để có thể tiếp tục canh tác được trên vùng đất bạc màu đưa lại hiệu quả kinh tế bà con cần phải cải tạo đất bạc màu bằng các biện pháp tổng hợp như luân canh cây trồng, thâm canh hợp lý, phân bón, thuỷ lợi… sau đây:
Biện pháp làm đất
Đặc điểm của đất bạc màu thường là khô, cứng do đó hạn chế xới xáo để tránh mất nước do bốc hơi, nhất là vào thời kỳ khô hạn. Chỉ nên kết hợp xới xáo khi làm cỏ, bón phân, tưới nước. Nếu trồng lúa trên đất bạc màu, thì không nên xếp ải dễ làm đất mất thêm nước, hệ vi sinh vật còn sót lại trong đất sẽ bị chết, đất càng trở nên chai cứng hơn; trồng màu thì lên luống cao kết hợp tưới nước theo rãnh là biện pháp cải tạo đất bạc màu tối ưu nhất.
Che phủ đất
Che phủ đất cũng là một biện pháp rất thích hợp đối với những vùng đất bạc màu giúp hạn chế bốc hơi nước, giữ ẩm cho đất, chống gió rét, hạn chế cỏ dại và giữ ấm cho cây trồng, giúp phân phối đều nước không gây úng thối cho cây trồng, giúp hệ vi sinh vật trong đất hoạt động tốt sẽ làm cho đất tơi xốp, thoáng khí hơn, giúp cho hệ rễ cây trồng phát triển tốt.
Thuỷ lợi
Đây là biện pháp kỹ thuật quan trọng hàng đầu trong việc cải tạo lại đất nông nghiệp bạc màu. Việc chủ động nước tưới tiêu bằng một hệ thống kênh mương hoàn chỉnh nhằm cải thiện độ phì đất bạc màu, tăng độ ẩm, làm cho đất tơi xốp hơn, tạo điều kiện cho cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt.
Biện pháp hữu cơ
Bao gồm chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý và tăng cường bón lót bằng các nguồn phân hữu cơ như phân chuồng, phân xanh, phân bắc… để cải tạo và tăng độ phì cho đất. Ngoài ra, có thể sử dụng các loại chất thải nông nghiệp như rơm, rạ, mùn trấu, rác sinh hoạt, than bùn… để sản xuất phân hữu cơ vi sinh dùng làm chất cải tạo đất rất tốt.
Đa dạng hoá cây trồng
Trên những vùng đất bạc màu bà con nên trồng xen hoặc luân canh cây trồng chính với các loại cây họ đậu như lạc, đậu tương, đậu xanh, đậu trạch… vì chúng có khả năng cố định đạm, giúp cải tạo độ phì nhiêu của đất rất tốt.
Một số công thức trồng trọt có thể áp dụng để cải tạo đất bạc màu như:
- Công thức 2 vụ: gồm 1 vụ lúa và 1 vụ rau màu như ngô khoai, lạc, đậu đỗ xen với rau.
- Công thức 3 vụ: gồm 1 vụ lúa, 1 vụ rau màu hè thu và 1 vụ rau đông xuân.
Trồng cây phân xanh
Cây phân xanh là những cây thuộc họ đậu như ( đậu phộng, cỏ lạc dại, các loại đậu ăn quả, đỗ tương, đỗ đen …. ). trong quá trình tiến triển của chúng, đó là khả năng cố định nitơ trong không khí thông qua việc cộng sinh với vi khuẩn nốt rễ – một loại vi khuẩn sống trong đất. Đặc điểm này mang lại lợi ích lớn trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường. Cây họ đậu không đòi hỏi các loại phân bón chứa nitơ, vì thế đã giúp làm giảm chi phí và ô nhiễm môi trường.
Sau khi thu hoạch bà con cắt phần thân phía trên và bớt lại phần gốc phía dưới. Phân thân phía trên đem ủ đống lớn, tưới ẩm làm sao để khi cầm lên có một vài giọt nước nhỏ ra. Sau đó đạy bạt hoặc nilon kín để đống ủ được phân giải. Phân gốc, rễ phía dưới bỏ lại luôn tại ruộng và cày xới lên. Phần rễ này có chứa rất nhiều vi sinh vật cố định đạm giúp giảm đáng kể lượng phân bón cho các vụ mùa sau.
Cày xới sau mỗi vụ canh tác
Cày xới đất giúp không khí được bổ sung vào đất. Cày xới sau mỗi vụ giúp bổ sung không khí vào đất. Tạo điều kiện để rễ cây được hô hấp và phát triển khỏe mạnh. Rễ cây khỏe mạnh là nên tảng cho những vụ mùa bội thu.
Bón vôi
Bón vôi đặc biệt hiệu quả đối với những vùng đất chua phèn. Do nước mưa, nước tưới dư thừa làm rửa trôi mất dần các dưỡng chất của đất. Một phần nguyên nhân là từ việc trồng cây thâm canh và bón nhiều loại phân khoáng gốc axit như:
- Phân Sunfat amôn (SA),
- Clorua kali (KCl),
- Sunfat kali (K2SO4),
- Suppe lân
- Đất chua phèn có độ pH thấp < 6.5
- Vôi bột xám sẽ mang lại hiệu quả cao nhất bởi trong vôi bột xám có chứa cả Ca và Mg.
Cải tạo đất trồng là việc cấp bách, vì không thể cải tạo trong ngày một ngày hai nên bà con cần đặc biệt chú ý canh tác, làm đất, tưới tiêu, che phủ mặt đất theo đúng quy trình. Đặc biệt là bổ sung được đầy đủ lượng phân hữu cơ cho đất. Chúc bà con thành công !
Nguồn: Sưu tầm (nongnghiep, sinhhocvietnam, natura)
