Trong canh tác theo hướng tự nhiên, việc tôn trọng thiên nhiên luôn là yếu tố được đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, nếu chỉ thay thế việc sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc hóa học bằng các sản phẩm thiên nhiên thôi thì chưa đủ. Mà bên cạnh đó, cần có những biện pháp canh tác hợp lý và tận dụng nhiều phương thức. Vì vậy, luân canh sẽ là lời giải cho nhiều vấn đề khó trong canh tác tự nhiên bền vững.
Contents
1. Luân canh là gì?
Luân canh là sự thay đổi luân phiên cây trồng cùng một không gian và thời gian canh tác trong một hệ sinh thái nông nghiệp, tạo nên sự phong phú và đa dạng loài trên đồng ruộng.
Luân canh cây trồng là biện pháp then chốt trong canh tác nông nghiệp bền vững. Luân canh cây trồng không chỉ là biện pháp mang tính quyết định để tránh bệnh hại, mà nó còn là phương pháp để quản lý thành công cỏ dại và dinh dưỡng.
2. Vai trò của luân canh
Luân canh tốt là một phần quan trọng trong bất kỳ hệ thống nông nghiệp nào. Không có luân canh tốt, nông dân không thể canh tác thành công và bền vững. Luân canh phải đáp ứng nhiều vai trò quan trọng, gồm:
- Giảm thiểu các vấn đề về cỏ dại không mong muốn, sâu bệnh hại.
- Duy trì các lớp vật chất hữu cơ và cấu trúc đất.
- Cung cấp đủ đạm và làm cho việc thất thoát dinh dưỡng giảm tới mức thiểu. Sản sinh đủ thức ăn cho chăn nuôi và duy trì sản phẩm đầu ra của chăn nuôi.
- Cung cấp nguồn cây trồng phụ để nông dân tăng thêm thu nhập.
3. Hình thức luân canh
Đối với luân canh, người sản xuất có thể đa dạng hóa lựa chọn các sản phẩm nông nghiệp như:
Luân canh không kết hợp chăn nuôi: có thể tự do lựa chọn cây trồng mà không cần phụ thuộc cây trồng làm thức ăn cho chăn nuôi. Nhưng người sản xuất cần tính toán kỹ đầu vào và đầu ra (dinh dưỡng) của trang trại, đặc biệt là tính toán cây trồng xen để đảm bảo lượng đạm sản xuất trên diện tích canh tác.
Luân canh có kết hợp chăn nuôi: Điều đầu tiên là tính toán lượng thức ăn thô khu vực canh tác có thể cung cấp và cả loại thức ăn thô, chu trình ủ thức ăn. Lợi thế của chu trình này là sự khép kín của cả chu trình, ngoài ra, người sản xuất có thể lựa chọn sản phẩm làm nguồn thu chính của trang trại.
4. Lựa chọn cây trồng luân canh như thế nào?
Lựa chọn cây trồng không chỉ dựa vào cây trồng nào có thể trồng, có thể làm thức ăn chăn nuôi hoặc bán được, mà còn gồm cả vai trò của cây trồng đó trong vòng dinh dưỡng, khả năng sử dụng của chúng trong nguồn phân bón, trong hệ sinh thái đồng ruộng, vai trò của chúng trong quản lý cỏ dại và các hoạt động đồng ruộng được yêu cầu.
Trong đó, cây trồng cần thể hiện được các khía cạnh gồm:
4.1 Đáp ứng nhiều yêu cầu
Có nhiều mục đích sinh học mà người ta mong muốn đạt được trong một trang trại tự nhiên. Rất nhiều mục đích này được liên kết với việc chọn loại cây trồng và luân canh cây trồng. Tuy nhiên, trong đời sống thực tế, nhiều mục đích khác cần được cân nhắc hơn là các mục đích sinh học.
4.2 Giá trị cây trồng
Mặc dù các cây trồng hữu cơ tự nhiên thường có thể đòi hỏi một mức giá thu lợi cao hơn cây trồng theo phương pháp truyền thống nhưng điều này không có nghĩa là bất kỳ cây trồng nào cũng sẽ thu được một mức giá có lợi. Bởi vì thị trường nông sản tự nhiên vẫn còn rất nhỏ và có thể biến động lớn từ tháng này sang tháng khác. Vì vậy, cần lựa chọn loại cây trồng vào thời điểm thích hợp nhất để thu được giá trị cao nhất có thể.
4.3 Bảo tồn đất
- Đảm bảo trồng cân đối các cây trồng chính (ví dụ ngô và đậu tương) và cây che phủ bảo tồn đất (cây phân xanh).
- Các cây trồng có rễ sâu (bí xanh, cà chua, cà rốt) nên xen kẽ với cây trồng có rễ nông (ngũ cốc, hành, xà lách) để giúp cho đất thoát nước và duy trì một cấu trúc thông thoáng.
- Luân canh giữa cây trồng có sinh khối rễ lớn và cây trồng có sinh khối rễ nhỏ.
- Luân canh cây trồng yêu cầu độ ẩm cao với cây trồng cần ít độ ẩm.
- Luân canh cây cố định đạm (cây họ đậu) với các cây sử dụng đạm cao (ngô, cải bắp, bí xanh)
4.4 Bảo tồn chất dinh dưỡng
- Tránh để đất trọc bằng cách trồng cây trồng che phủ và thực hiện biện pháp gieo trồng dưới tán cây.
- Trồng nhiều các loại cây phân xanh.
- Cây họ đậu nên áp dụng thường xuyên trong luân canh. Cây họ đậu là một phần tất yếu của luân canh cây trồng vì khả năng cố định đạm của chúng.
- Cây trồng đòi hỏi nhiều dinh dưỡng nên được trồng sau các cây trồng có nhu cầu dinh dưỡng ít hoặc trung bình.
- Nếu có thể, nên kết hợp trồng đồng cỏ trong luân canh cây trồng để tăng vai trò giá trị lâu dài của chúng trong việc quay vòng dinh dưỡng và bảo tồn đất.
- Cất giữ phân chuồng để ngăn cản dinh dưỡng bị rửa trôi và để làm phân ủ.
4.5 Kiểm soát cỏ dại và sâu bệnh
Các kỹ thuật giúp kiểm soát cỏ dại
- Các cây trồng mọc chậm dễ bị ảnh hưởng bởi cỏ dại nên trồng sau các loại cây trồng cản trở cỏ dại.
- Kết hợp đưa và luân canh các cây trồng sản sinh các chất tự nhiên kiềm chế sự nảy mầm của cỏ dại (như lúa mạch đen và hoa hướng dương).
- Kết hợp đưa vào luân canh các cây họ đậu làm thức ăn gia súc. Chúng cạnh tranh tốt với cỏ dại và chặn đứng cỏ dại không mong muốn.
- Trồng thuần túy cỏ linh lăng, lúa mạch đen và kiều mạch để ngăn cản các loại cỏ dại mọc dai dẳng hàng năm.
Các kỹ thuật giúp kiểm soát sâu hại
- Ở đâu tồn tại những rủi ro về sâu, bệnh hại từ đất, thì ở đó cây chủ tiềm ẩn chỉ nên xuất hiện trong luân canh ở thời điểm cách quãng thích hợp giữa 2 loại cây trồng.
- Tránh sử dụng cây phân xanh họ thập tự quá nhiều vì chúng khuyến khích một số sâu hại nhất định.
5. Một số nguyên tắc cần tuân thủ trong luân canh
Các cây trồng có rễ sâu nên trồng kế tiếp sau các cây trồng có rễ nông để giữ cấu trúc đất thông thoáng và hỗ trợ việc thoát nước.
Trồng luân phiên giữa các cây trồng có sinh khối rễ cao và thấp. Rễ có sinh khối cao cung cấp các sinh vật đất, đặc biệt là giun cùng với vật chất để cho các sinh vật sống dựa vào đó.
Các cây trồng cố định đạm nên trồng kế tiếp với các cây trồng yêu cầu N cao.
Ở đâu tồn tại những rủi ro về sâu, bệnh hại bị nhiễm từ đất, các cây chủ tiềm ẩn cho dịch hại chỉ nên xuất hiện trong luân canh vào khoảng thời gian luân phiên thích hợp.
Bất kỳ ở đâu có thể, các cây trồng thu hoa lợi, cây phân xanh và các kỹ thuật gieo trồng dưới tán nên sử dụng càng nhiều càng tốt để duy trì việc che phủ cho đất.
>> Đọc tiếp: Các loại cây trồng xen để xua đuổi côn trùng gây hại
Vân Hồng
Xem thêm về: Canh tác nông nghiệp
Danh mục: Kỹ thuật canh tác
