Các trò chơi điện tử (video game) xuất hiện rộng rãi trên thế giới từ những năm 1970s. Khi đó, những trò chơi được thiết kế với đồ hoạ và luật chơi vô cùng đơn giản, nhưng cũng đã đủ thu hút mọi thế hệ người chơi.
Với sự phát triển của công nghệ, ứng dụng, phần mềm, trò chơi điện tử xuất hiện không chỉ ở khu trò chơi trong trung tâm thương mại, mà ai cũng có thể chơi game trên máy tính, trên iPad, trên điện thoại. Thiết kế đồ hoạ và các luật chơi cũng đa dạng hơn rất nhiều.
Khi người chơi dành quá nhiều thời gian cho việc chơi game mà không màng tới các việc khác, ví dụ như đi làm, đi học, hay nói chuyện với người xung quanh, họ có thể đã mắc chứng nghiện game.
Hãy cùng Zicxa Việt Nam tìm hiểu thêm về chứng nghiện game, dấu hiệu, cách điều trị, cũng như cách phòng tránh nghiện game nhé.
Định nghĩa của chứng nghiện game
Việc chơi game nhiều có thể gây nghiện
Chứng nghiện game (tiếng Anh: video game addiction) có thể được tính là một dạng rối loạn kiểm soát hành vi, một bệnh lý về tâm lý. Chứng nghiện game được định nghĩa là tình trạng thiếu kiểm soát cảm giác thèm chơi game.
Người nghiện game chơi game liên tục, ưu tiên việc chơi game lên hàng đầu mà bỏ bê tất cả các việc khác. Họ cô lập bản thân khỏi gia đình, bạn bè, xã hội.
Nghiện game càng nặng, người nghiện game dành càng nhiều thời gian chơi nhằm mong muốn giữ được tình trạng tâm lý hiện tại của họ. Việc chơi nhiều, thắng nhiều, sẽ khiến họ vui hơn. Ngược lại, nếu không đạt được mục đích này, họ sẽ sinh ra cáu bẳn, thậm chí là có hành vi bạo lực, đập phá đồ đạc.
Chơi game có thể đem lại nhiều điều tốt, như tăng trí tưởng tượng, giúp bạn học cách làm việc nhóm hay tăng khả năng trí não. Tuy nhiên, nếu chơi game quá nhiều mà bỏ bê việc học hành, công việc cơ quan, gia đình, bạn bè, hay rèn luyện thể thao, việc chơi game đã trở thành tác nhân có hại.
Nguyên nhân gây nghiện game phổ biến
Việc nghiện chơi game có thể phát sinh do hai nguyên nhân, trực tiếp và gián tiếp.
Nguyên nhân trực tiếp gây nghiện game
Trong game, người chơi được làm anh hùng và được thoát khỏi các cảm xúc tiêu cực ở thế giới thực
Nguyên nhân trực tiếp xuất phát từ bản thân người chơi game, và những trò chơi họ chọn:
- Khi thắng một ván chơi, não bộ tiết ra dopamine, “hormone hạnh phúc”, khiến cho người chơi có cảm giác thoả mãn, vui vẻ. Tuy nhiên, càng chơi lâu, người chơi phải chơi nhiều ván game thì mới có thể có cùng cảm giác vui vẻ như trước. Chính vì thế, họ muốn được chơi game càng nhiều càng tốt, duy trì cảm xúc tích cực.
- Khi chơi game, người chơi đánh thức những khao khát chinh phục đỉnh cao mới và có ham muốn được thể hiện bản thân. Trong game, họ được là anh hùng, là thần thánh với quyền lực tối cao.
- Khi chơi game, người chơi được làm chủ bản thân (làm chủ nhân vật trong game) và được hành động tuỳ thích.
- Nếu cuộc sống có nhiều bất mãn, như xung đột với gia đình, hay cô đơn, thiếu bạn bè, người chơi game sẽ dễ dàng trở thành người nghiện game. Việc chơi game giúp họ trốn tránh các xung đột tâm lý này.
Nguyên nhân gián tiếp gây nghiện game
Khi gia đình không hạnh phúc, trẻ có thể tìm đến game để giải thoát
Nguyên nhân gián tiếp xuất phát từ không gian sống của người nghiện game:
- Gia đình không hạnh phúc. Khi không được bố mẹ và gia đình quan tâm, chia sẻ, trẻ em dành nhiều thời gian chơi game.
- Môi trường sống không có bạn bè đồng trang lứa hay không thích hợp để trẻ chơi đùa bên ngoài.
Những ai dễ nghiện game?
Ai cũng có thể nghiện game
Độ tuổi nào cũng có thể bị nghiện game. Trẻ em và trẻ vị thành niên thường dễ nghiện game hơn, do độ tuổi này dễ bị ảnh hưởng, và trẻ em cũng chưa vướng bận nhiều trách nhiệm trong gia đình hay cộng đồng. Những nhóm trẻ sau thường có nguy cơ cao bị nghiện game:
- Trẻ em với chứng trầm cảm, lo lắng
- Trẻ em hướng nội, tự ti
- Ít tham gia hoạt động cộng đồng, hay khu vực sống không có nhiều hoạt động cộng đồng
- Thiếu quan tâm từ gia đình, trường học, và xã hội
- Gia đình không hạnh phúc, ví dụ như bố mẹ ly hôn, bạo hành gia đình, v.v…
Không chỉ có trẻ em hay trẻ vị thành niên, người lớn cũng rất dễ dàng bỏ bê gia đình và công việc để sa đà vào việc chơi game nếu buông lơi việc kiểm soát bản thân.
Dấu hiệu, biểu hiện của chứng nghiện game
Tuy quyển sách Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Cẩm nang quốc tế về các bệnh tâm lý) chưa đồng ý công nhận chứng nghiện game là một loại bệnh tâm lý, các chuyên gia có đồng ý rằng chứng nghiện game có gây ảnh hưởng lớn lên cuộc sống hàng ngày.
Vậy làm cách nào để các vị phụ huynh có thể biết rằng con mình đã nghiện game? Khi nào thì việc chơi game không còn chỉ là một cách giải trí thông thường nữa, mà đã gây ảnh hưởng lớn lên cuộc sống hàng ngày?
Dưới đây là vài dấu hiệu cảnh báo mà bạn nên chú ý. Chứng nghiện game có các triệu chứng rối loạn hành vi (giống như ở người nghiện rượu hay nghiện ma tuý), và kèm theo các triệu chứng tâm lý (giống như ở người mắc bệnh trầm cảm).
Các triệu chứng rối loạn hành vi trong nghiện game
Người nghiện game bỏ bệ chuyện học hành, việc làm, gia đình
Nếu có từ hai triệu chứng trở lên, bạn sẽ được xem là đã mắc bệnh nghiện game:
- Lơ là việc học hành, công việc cơ quan, hay việc chăm sóc nhà cửa
- Không quan tâm tới bạn bè
- Không chăm sóc hình ảnh của bản thân, ví dụ như chải chuốt đầu tóc hay tắm rửa mỗi ngày
- Thèm chơi game. Đối với người nghiện game, các trò chơi ảo là mối quan tâm duy nhất, là chủ đề nói chuyện duy nhất. Họ không quan tâm tới các hoạt động khác.
- Mất đi khả năng kiểm soát số thời gian chơi game. Những người nghiện game nặng có thể chơi game liên tục trong vòng 2-3 ngày mà không nghỉ.
- Thời gian dành cho game tăng dần lên. Người chơi game chọn chơi game vì khi thằng cuộc, họ có cảm giác chiến thắng. Những niềm vui nhỏ này khiến cho não tiết ra dopamine, “hormone hạnh phúc”.
- Dopamine cũng là loại hormone liên quan đến các chứng nghiện khác, như nghiện ma tuý hay nghiện rượu. Người nghiện game có thể có ý muốn chơi game ít đi, nhưng họ không thể hành động theo suy nghĩ ban đầu của mình và kiểm soát hành vi.
- Nói dối. Ngoài việc thiếu kiểm soát bản thân, người chơi game cũng nói dối gia đình về lượng thời gian mình dành cho game.
- Khi bị ép phải dừng chơi game, dù chỉ là trong thời gian ngắn (ví dụ như 1-2 tiếng để đi ăn ngoài), người nghiện game có dấu hiệu cáu bẳn, khó chịu.
- Chi tiêu bất hợp lý. Để phục vụ cho việc chơi game, người nghiện game thường đầu tư rất nhiều tiền vào thiết bị chơi game, tiêu đề game, cũng như các sản phẩm ảo dành cho nhân vật.
- Che giấu cảm xúc. Mỗi khi có xung đột hay áp lực tại trường học, cơ quan, gia đình, họ sẽ chơi game nhiều hơn để dùng thế giới ảo trốn chạy khỏi cảm giác tiêu cực.
Các triệu chứng tâm lý trong nghiện game
Việc chơi game nhiều có thể khiến cho bạn thiếu tập trung, suy nghĩ, khó ra quyết định trong các việc thường ngày
- Khí sắc mặt ngơ ngác, buồn bã, do lâu ngày không tiếp xúc với ai
- Mất hứng thú với sở thích. Đối với người nghiện game, game là duy nhất. Họ không có hứng thú tới các hoạt động khác, không chơi thể thao, lơ là việc học, việc làm.
- Thiếu ngủ, mất ngủ. Do thường xuyên chơi game tới khuya hoặc tới sáng, người nghiện game ngủ rất ít, chỉ khoảng 3-4 giờ mỗi ngày.
- Chán ăn. Đôi lúc, một trận game có thể diễn ra trong vòng 2-3 tiếng đồng hồ. Khi một trận kết thúc, người chơi sẽ muốn chơi tiếp trận nữa. Cứ như vậy, người nghiện game thường quên mất cảm giác thèm ăn, và chỉ ăn qua bữa.
- Sụt cân. Do thiếu ăn nên người nghiện game sụt cân rất nhanh.
- Rối loạn tâm thần vận động. Tuy người nghiện game có thể phản ứng rất nhanh với các hành động trong game, khi ra ngoài thực tế, họ lại hoạt động chậm chạp, lờ đờ. Họ nói nhỏ, nói ít, với nội dung câu chuyện nghèo nàn.
- Mệt mỏi, kiệt quệ
- Thiếu tập trung, suy nghĩ
- Rối loạn trí nhớ. Việc chơi game quá nhiều có thể làm suy giảm trí nhớ ngắn hạn.
- Cảm thấy bản thân vô dụng. Đôi lúc, người nghiện game ý thức được rằng việc dành quá nhiều thời gian cho game là không tốt. Họ cảm thấy tội lỗi và muốn thay đổi.
- Tuy nhiên, họ chọn tiếp tục chơi để chạy trốn cảm giác tội lỗi đó, vô hình chung tự tạo nên một vòng luẩn quẩn trong suy nghĩ.
- Nhận thức sai. Khi quá chìm đắm trong trò chơi ảo, bệnh nhân có thể coi hình ảnh trong game là định hướng cho cuộc sống của mình. Họ nhập vai quá mức, và có thể có những hành vi kỳ lạ trong cuộc sống bình thường.
- Ý định tự tử. Khi các triệu chứng nghiện game và triệu chứng tâm lý đã trở nên nghiêm trọng, người nghiện game có thể có ý định tự tử để giải thoát bế tắc.
Xem thêm: 17 ảnh hưởng tiêu cực của việc Chơi Game Quá Mức lên sức khỏe và cuộc sống
Chẩn đoán chứng nghiện game
Nếu bạn chơi game nhiều đến mất ăn mất ngủ, bạn có thể đã nghiện game
Do chứng nghiện game chưa được công nhận chính thức là một loại bệnh tâm lý, tiêu chuẩn chẩn đoán chính xác cho chứng bệnh này vẫn chưa được đưa ra thảo luận nhiều. Tuy nhiên, nếu bạn hay con bạn có chơi game trên hai giờ đồng hồ mỗi ngày và trả lời “CÓ” cho ít nhất hai câu hỏi dưới đây, hãy tìm gặp bác sĩ tâm lý để được tư vấn:
- Bạn có nghĩ đến game đầu tiên khi thức dậy mỗi sáng không?
- Bạn có tự cảm thấy bản thân cần cắt giảm việc chơi game không?
- Bạn có cảm thấy khó chịu nếu người khác nói rằng mình chơi game quá nhiều và cần bỏ game không?
- Bạn có tự cảm thấy tội lỗi vì mình dành quá nhiều thời gian cho game không?
- Bạn có dành thời gian cho hoạt động khác hay không?
- Ngoài game, bạn có sở thích nào không?
- Bạn có thân thiện với bạn bè và gia đình không, hay đã mất dần liên lạc với họ?
- Bạn có cảm thấy tâm trạng mình buồn bã, chán nản hơn từ khi bắt đầu chơi game không?
- Việc chi tiêu cho game như thế nào? Bạn có mua các sản phẩm trong game không?
- Bạn có ăn ngủ đúng giờ không?
Điều trị chứng nghiện game
Hãy tham gia các nhóm hỗ trợ tâm lý để cai nghiện game
Để điều trị chứng nghiện game, bạn hãy tuân thủ các liệu pháp sau:
Liệu pháp tâm lý xã hội
- Ngưng sử dụng internet. Hầu hết các game gây nghiện đều là game online, với đồ họa tinh xảo, và luật chơi hấp dẫn. Các game online, do ở trên mạng, có thể đổi mới trò chơi liên tục. Để ngừng chơi game mỗi ngày, người nghiện game cần ngưng sử dụng internet, ít nhất trong vài tháng, cho tới khi họ kiểm soát được hành vi của mình.
- Tăng cường hoạt động khác. Người nghiện game nên ra ngoài đi bộ, đạp xe, chơi thể thao. Chú ý tham gia nhiều hoạt động tập thể để giao lưu với người xung quanh và quên đi cảm giác thèm chơi game.
Liệu pháp tâm lý
- Có nhiều nhóm trao đổi thông tin và giúp đỡ lẫn nhau vượt qua chứng nghiện game (gọi là anonymous support groups). Người nghiện game có thể tham gia các buổi đàm thoại này để học từ kinh nghiệm của những người khác.
- Gia đình, bạn bè, và xã hội nên dành nhiều thời gian quan tâm tới các cá nhân này hơn.
Liệu pháp dược lý
Với người nghiện game có nhiều triệu chứng tâm lý, bác sĩ có thể kê đơn thuốc an thần và thuốc chống trầm cảm để giúp người nghiện cai game.
Việc cai nghiện game là một việc khó khăn, vì nếu lơ là họ có thể nghiện tái phát. Người muốn cai nghiện game nên duy trì điều trị trong một khoảng thời gian dài (ít nhất sáu tháng), để đảm bảo hiệu quả.
Phòng tránh nghiện game
Trò chuyện, tâm sự với mọi người sẽ giúp bạn giảm chơi game
Để ngăn ngừa chứng nghiện game, người nghiện game, đặc biệt là trẻ em, cần được gia đình và xã hội hỗ trợ:
- Trò chuyện, tâm sự, chia sẻ thường xuyên
- Tham gia hoạt động lành mạnh bên ngoài xã hội, ví dụ như chơi thể thao, làm tình nguyện, đi du lịch
- Cha mẹ nên theo dõi sát sao thời gian biểu của trẻ để phản ứng nhanh khi có dấu hiệu bất thường. Ví dụ nếu trẻ nói đi học thêm, nhưng lại không ở lớp học hay khi trẻ thường xuyên xin tiền để đi chơi với bạn.
- Bảo vệ trẻ khỏi những môi trường dễ nghiện game, như những khu vực gần quán net.
Lời kết
Cha mẹ thường lo lắng rằng “mọi game đều xấu xa, bạo lực, có ảnh hướng xấu”. Tuy nhiên, chơi game có thể có nhiều ích lợi nếu nó nằm trong tầm kiểm soát. Ngược lại, việc chơi game thiếu kiểm soát đem lại nhiều tác hại lên tâm lý và sức khỏe cá nhân.
Nghiện game là một dạng bệnh tâm lý. Việc hiểu chứng nghiện game là gì sẽ giúp phụ huynh có một khái niệm rõ ràng hơn về triệu chứng, dấu hiệu, cũng như cách điều trị.
Cha mẹ cần quan tâm tới con hơn và kết hợp sớm với các chuyên gia tâm lý giàu kinh nghiệm để giúp đỡ cho con mình nếu chúng có bị nghiện game.
