Bài 7. Nội lực và ngoại lực
1. Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất
a. Khái niệm
– Nội lực là lực sinh ra trong lòng Trái Đất, liên quan tới nguồn năng lượng bên trong Trái Đất.
– Nguyên nhân sinh ra: do sự phân hủy các chất phóng xạ, phản ứng hóa học tỏa nhiệt, do chuyển động tự quay của Trái
b. Tác động Đất, do sự sắp xếp vật chất theo tỉ trọng,…
Nội lực tác động đến địa hình bề mặt Trái Đất thông qua các vận động kiến tạo theo phương thẳng đứng và theo phương nằm ngang.
– Vận động theo phương thẳng đứng: là vận động nâng lên hạ xuống diễn ra trong 1 khu vực rộng lớn, làm cho bộ phận này của lục địa được nâng lên, trong khi bộ phận khác được hạ xuống => hiện tượng biển tiến và biển thoái.
– Vận động theo phương nằm ngang: khiến vỏ Trái Đất bị nén ép chỗ này và tách dãn chỗ khác => hiện tượng uốn nếp và đứt gãy.
=> Xu hướng chung của quá trình nội lực: tạo ra sự gồ ghề, cao thấp, mấp mô của địa hình bề mặt đất. Những dạng địa hình do nội lực tạo ra thường có kích thước lớn như châu lục, các dãy núi,…
2. Tác động của ngoại lực đến địa hình bề mặt Trái Đất
a. Khái niệm
– Ngoại lực là lực diễn ra trên bề mặt Trái Đất như tác động của gió, mưa, nước chảy, sóng biển, băng, sinh vật và con người.
– Nguyên nhân sinh ra: chủ yếu do nguồn năng lượng bức xạ Mặt Trời.
b. Tác động
Ngoại lực tác động đến địa hình bề mặt Trái Đất thông qua 3 quá trình: phong hóa, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ.
– Phong hóa:
+ Là quá trình phá hủy, làm thay đổi đá và khoáng vật dưới tác động của nhiệt độ, nước, sinh vật,…
+ Quá trình phong hóa gồm: phong hóa vật lí, phong hóa hóa học và phong hóa sinh học.
+ Kết quả: tạo ra lớp vỏ phong hóa.
– Bóc mòn:
+ Là quá trình dời chuyển các sản phẩm phong hóa khỏi vị trí ban đầu, dưới tác động của nước chảy, sóng biển, gió, băng hà,…
+ Bóc mòn được chia thành 3 quá trình (dựa theo nhân tố bóc mòn): xâm thực (do nước chảy), mài mòn (do sóng biển và băng hà), thổi mòn (do gió).
+ Kết quả: tạo ra các dạng địa hình phong phú và đa dạng.
– Quá trình vận chuyển và quá trình bồi tụ:
+ Vận chuyển là quá trình chuyển vật liệu từ nơi này tới nơi khác.
+ Bồi tụ là quá trình tích tụ các vật liệu để tạo ra các dạng địa hình bồi tụ: đồng bằng, bãi bồi,…
=> Xu hướng chung của quá trình ngoại lực: phá hủy, san bằng sự gồ ghề, mấp mô, làm cho địa hình bằng phẳng hơn. Các dạng địa hình do ngoại lực tạo nên rất đa dạng và phức tạp, thường là những dạng địa hình nhỏ.
